Zanim przeczytasz.

 

  1. Porozmawiajcie w klasie, czym jest szczęście. Napiszcie w zeszycie Wasze rozumienie tego pojęcia.
  2. Zastanówcie się, jakie warunki muszą być spełnione, aby człowiek był szczęśliwy.

 

Przeczytaj tekst Jacka Wojtysiaka.

 

Jacek Wojtysiak, Szczęście

Ile jest źródeł szczęścia? Tatarkiewicz1 […] wymienia cztery takie źródła. Pierwsze stanowią d o b r a  z e w n ę t r z n e , takie jak majątek, stanowisko czy władza. Drugie – ż y c z l i w e  u c z u c i a , zwłaszcza te, które tworzą więzy rodzinne. Trzecie – c i e k a w a      p r a c a . Czwarte zaś – p r z e d m i o t y  b e z i n t e r e s o w n e g o   u p o d o b a n i a , takie jak nauka, sztuka i religia. […]

Powyższy wykaz źródeł szczęścia zgadza się z obiegowymi opiniami na ten temat. Pieniądze, kochająca rodzina, dobra posada, hobby, zdrowie – to najczęściej wymieniane i najbardziej naturalne cele dążeń. […] Ci, którzy już je osiągnęli, szukają nieraz szczęścia wyższego lub głębszego, związanego na przykład z twórczością, kontemplacją artystyczną, z działalnością swej fantazji, poznaniem teoretycznym czy z przeżyciami religijnymi. Co więcej, niektórzy ludzie przedkładają szczęście wyższe nad niższe, subtelne nad pospolite. Jedni czynią tak niezależnie od zwykłych powodzeń lub niepowodzeń życiowych, inni – pod wpływem niepowodzeń, jeszcze inni dlatego, że przyziemne dobra ich nie spełniły.

Nie trzeba znać filozofii, by zauważyć, że wszystkie omówione tu źródła są zawodne. Wiele z nich trudno jest zdobyć, a raz zdobyte – niełatwo utrzymać. Co gorsza, energie i czas poświęcone na zdobywanie i utrzymanie dóbr nie zawsze mogą zostać zrekompensowane przez radość delektowania się nimi. Dotyczy to także dóbr subtelnych (jak nauka), które wymagają wiele pracy i ofiarności, oraz dóbr spontanicznych (jak fantazja), które nieraz zależą od naszego nastroju. Czasami zresztą okazuje się, że to, o co staraliśmy się z wielkim wysiłkiem, nie daje nam satysfakcji, a miła rzecz, która łatwo przyszła, szybko odeszła… Gdy bliżej się temu przyjrzeć, to trudno się dziwić, że pierwsze znaczenie terminu „szczęście”, które występuje w języku potocznym – to los, traf, pomyślność.

 

Jacek Wojtysiak, Filozofia i życie, Wydawnictwo „Znak” 2007, s. 184.

 

1Władysław Tatarkiewicz – polski filozof i historyk sztuki, autor m.in. dzieła pt. O szczęściu.

 

TWORZENIE WYPOWIEDZI. ELEMENTY RETORYKI

 

Podstawowym członem tekstu jest cząstka wielkości pośredniej – akapit, wyodrębniony graficznie fragment tekstu wyrażający – zazwyczaj – jedną myśl i składający się z powiązanych ze sobą zdań. Tak rozumiany akapit stanowi zasadniczą jednostkę treściową tekstu. Można założyć, że każdy akapit (z nielicznymi wyjątkami) będzie stanowił osobne ogniwo w schemacie kompozycyjnym.

Rodzaje akapitów:

  • akapity analityczne – wprowadzają nową myśl, wypowiedzenie tematowe, zawierające stwierdzenie ogólne, które nadaje porządkujący sens bardziej szczegółowym treściom rozwijanym w kolejnych zdaniach;
  • akapity syntetyczne – wypowiedzenie tematowe zamieszczone jest na końcu, pełni wówczas rolę wniosku, którego przesłanki zawarte są w rozwinięciu, lub puenty, efektownie zamykającej wywód.

 

Uwaga: wypowiedzenie tematowe – główna myśl akapitu. Wypowiedzenie to może znajdować się:

  • na początku akapitu,
  • w środku – po jednym czy kilku zdaniach wprowadzających,
  • na końcu akapitu – jako podsumowanie całości.

Zaobserwuj, jak zbudowany jest tekst Jacka Wojtysiaka.

  1. Z ilu akapitów jest zbudowany?
  2. Napisz, co jest wypowiedzeniem tematowym każdego z akapitów. Sprawdź, w którym miejscu akapitu znajduje się każde wypowiedzenie tematowe.
  3. Zastanów się i wskaż, który z akapitów jest akapitem analitycznym, a który – syntetycznym.
  4. Jakie są relacje między poszczególnymi akapitami? Jaką funkcję pełni akapit 3. w stosunku do dwóch poprzednich? W jaki sposób zachowana została spójność między akapitami? Wypisz sformułowania, które służą łączeniu akapitów.
  5. Czemu służy przywołanie poglądów Tatarkiewicza? Czy zgadza się z nimi autor tekstu? Uzasadnij swoje zdanie.
  6. Jaką tezę stawia Jacek Wojtysiak w akapicie drugim?
  7. Zredaguj jeden argument polemiczny z ostatnim akapitem tekstu Jacka Wojtysiaka.

 

KSZTAŁCENIE LITERACKIE I KULTUROWE

 

  1. Przypomnij sobie postać Narcyza z mitologii greckiej. Czy mógłbyś/mogłabyś nazwać go człowiekiem szczęśliwym? Co stanowiło dla niego źródło szczęścia?
  2. Jakich elementów zabrakło, aby Antygona była osobą szczęśliwą.
  3. Obejrzyj przedstawioną poniżej reprodukcję obrazu Honore Daumiera, Piękny Narcyz. Jaką refleksję na temat człowieka można odczytać na przedstawionym obrazie?

 

Seria Ancient History, 1842.

Biblioteka Narodowa Francji, Paryż. www.bridgemanartondemand.com

 

Pieśń IX, księgi pierwsze

Chcemy sobie być radzi?
Rozkaż, panie, czeladzi,
Niechaj na stół dobrego wina przynaszają,
A przy tym w złote gęśli albo w lutnią grają.

Kto tak mądry, że zgadnie,
Co nań jutro przypadnie?
Sam Bóg wie przyszłe rzeczy, a śmieje sie z nieba,
Kiedy sie człowiek troszcze więcej, niżli trzeba.

Szafuj gotowym bacznie!
Ostatek, jako zacznie,
Tak Fortuna niech kona: raczy li łaskawie,
Raczy li też inaczej - my siedziem w jej prawie.

U Fortuny to snadnie,
Że kto stojąc upadnie,
A który był dopiero u niej pod nogami,
Patrzajże go po chwili, a on gardzi nami.

Wszystko sie dziwnie plecie
Na tym tu biednym świecie,
A kto by chciał rozumem wszystkiego dochodzić,
I zginie, a nie będzie umiał w to ugodzić.

Prózno ma mieć na pieczy
Śmiertelny wieczne rzeczy;
Dosyć na tym, kiedy wie, że go to nie minie,
Co z przejźrzenia Pańskiego od wieku mu płynie.

A nigdy nie zabłądzi,
Kto tak umysł narządzi,
Jakoby umiał szczęście i nieszczęście znosić,
Temu mężnie wytrzymać, w owym sie nie wznosić.

Chwalę szczęście stateczne;
Nie chce li też być wieczne,
Spuszczę, com wziął, a w cnotę własną sie ogarnę
I uczciwej chudoby bez posagu pragnę.

Nie umiem ja, gdy w żagle
Uderzą wiatry nagle,
Krzyżem padać i świętych przenajdować dary,
Aby łakomej wodzie tureckie towary

Bogactwa nie przydały
Wpadwszy gdzie między skały.
Tam ja bezpiecznym sercem i pełen otuchy
W równej fuście popłynę przez morskie rozruchy.

 

  1. Wróć do tekstu J. Wojtysiaka i sprawdź, czy opisane przez niego warunki osiągnięcia szczęścia zostały zrealizowane w tekście J. Kochanowskiego. Uzasadnij odpowiedź.
  2. Przywołaj innego bohatera literackiego, który był szczęśliwy mimo niesprzyjających okoliczności. Zastanów się, czym dla niego było szczęście i jakie czynniki je powodowały.

 

KSZTAŁCENIE JĘZYKOWE

 

  1. Jaka funkcja językowa dominuje w tym tekście J. Kochanowskiego? Uzasadnij wypowiedź, zacytuj przykłady.
  2. Akt komunikacji – Określ nadawcę, odbiorcę tekstu, kod, kontekst, kontakt.
  3. Wypisz archaizmy z tekstu Pieśni IX – określ ich rodzaj, wytłumacz znaczenie.
  4. Jakie związki frazeologiczne zawierają słowo „szczęście”? Wypisz je i wyjaśnij ich znaczenie, określ typ związku . Sprawdź w słowniku frazeologicznym, czy poprawnie wykonałeś/wykonałaś ćwiczenie.
  5. Zastanówcie się i omówcie w grupach, czy wyraz „radość” jest synonimem słowa „szczęście”? Sformułujcie argument za lub przeciw.
  6. Imię mitologicznego Narcyza dało początek rodzinie wyrazów. Co oznaczają słowa: ‘narcyz’ w (a) biologii (b) psychologii oraz ‘narcyzm’ w psychologii? Napisz notatkę w zeszycie. W jakim słowniku sprawdzisz definicje?
  7. Wyjaśnij, co oznacza sformułowanie ‘raz po raz’? Podaj jego synonimy.
  8. W pierwszym akapicie niektóre wyrazy zostały zapisane rozstrzelonym drukiem. Zastanów się, czemu służy taki zapis. W którym słowniku odnajdziesz informację na ten temat?
     

TWORZENIE WYPOWIEDZI. MÓWIENIE I PISANIE

  1. Napisz tekst argumentacyjny, w którym przedstawisz swoje stanowisko na temat: Czy można osiągnąć szczęście, rezygnując z wielu osiągnięć współczesnej techniki oraz dostatniego, komfortowego życia? W wypowiedzi przywołaj argumenty rzeczowe, odnoszące się do lektur obowiązkowych, oraz emocjonalne.
  2. Co o szczęściu powiedziałby Julian Ochocki? Napisz głos w dyskusji z perspektywy bohatera Lalki skierowany do Twoich rówieśników.